Plakkaat: Euthanasie, ooit mogelijk voor verworven wilsonbekwaamheid?

Hoog tijd om de euthanasiewet uit te breiden zodat euthanasie ook mogelijk wordt bij verworven wilsonbekwaamheid (bijvoorbeeld bij dementie). Tegenstanders van die uitbreiding moeten dringend hun paternalistische reflex opzij zetten.

Toen in 1999 een paarsgroene regering ontstond werd het thema euthanasie plots bespreekbaar. Na heel wat getouwtrek en politieke compromissen werd België in 2002, na Nederland het tweede land waar euthanasie onder voorwaarden is gelegaliseerd. Al sinds de stemming van die wet werden een aantal problemen bij de tekst vastgesteld. Zo kan men de voorafgaande wilsverklaring euthanasie beschouwen als een lege doos vermits ze enkel toepasbaar is bij een onomkeerbare coma. Bij het geven van talrijke voordrachten voor een ruim publiek kreeg ik vaak de vraag of ze ook met die wilsverklaring bij dementie euthanasie konden krijgen. Het antwoord was voor hen dan ook teleurstellend neen. Een demente persoon bevindt zich immers niet noodzakelijk in een onomkeerbare coma.

We stelden geruime tijd een verschil vast tussen de bevolking en onze politici

We stelden geruime tijd een verschil vast tussen de bevolking en onze politici. In 2011 werd een bevolkingsonderzoek in de Benelux uitgevoerd in opdracht van de Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde. Twee derde van de ondervraagde Belgen waren het ermee eens dat euthanasie moet worden toegestaan aan mensen met dementie, op voorwaarde dat men in het bezit is van een schriftelijk euthanasieverzoek. Toen kwamen er geen aanpassingen in de wet.

Het draagvlak bij de bevolking stijgt verder. Uit de resultaten van de Stemtest van VTM Nieuws en Het Laatste Nieuws naar aanleiding van de vorige verkiezingen blijkt dat er een verpletterende meerderheid van 83 procent bestaat voor een wetswijziging. We kunnen dan ook alleen maar verheugd zijn dat er verschillende wetsvoorstellen ingediend werden om euthanasie ook mogelijk te maken bij verworven wilsonbekwaamheid (dementie, hersenmetastasen …) voor mensen die een voorafgaande wilsverklaring opstelden.

De neergelegde wetsvoorstellen zijn uiterst liberaal, in de letterlijke zin van het woord. Niemand wordt verplicht om een wilsverklaring op te stellen

Op dit moment zitten we in een bizarre situatie. Het is perfect mogelijk om een negatieve wilsverklaring af te leggen met de dood tot gevolg. Die zegt dat elke patiënt op elk moment kan vastleggen dat hij een bepaalde soort behandeling niet wenst te ondergaan wanneer hij zelf zijn toestemming niet meer kan geven. Ook als die behandeling levensreddend is. Op die manier kun je bijvoorbeeld sondevoeding weigeren en langzaamaan verhongeren. In dezelfde omstandigheden euthanasie vragen kan niet.

De wetsvoorstellen die nu op tafel liggen stellen het volgende: een persoon kan in een wilsverklaring de omstandigheden vastleggen waaronder hij euthanasie wil laten uitvoeren. Dat document wordt opgemaakt in het bijzijn en onder het advies van een arts. Kun je dan later zelf niet meer beslissen over euthanasie, dan wordt de procedure die je op voorhand hebt vastgelegd gevolgd. De neergelegde wetsvoorstellen zijn uiterst liberaal, in de letterlijke zin van het woord. Niemand wordt verplicht om een wilsverklaring op te stellen. De ultieme humanistische waarde genaamd zelfbeschikking staat centraal.

Ook de wens om geen andere persoon te willen zijn moet gerespecteerd worden

Maar zelfbeschikking en autonomie van het individu liggen blijkbaar moeilijk voor bepaalde groepen. ‘Je bent niet meer dezelfde persoon als je dement bent’, en ‘wat als je dan wel gelukkig bent?’, poneert de oppositie. Maar ook de wens om geen andere persoon te willen zijn moet gerespecteerd worden. En dat mensen met dementie ook gelukkig kunnen zijn is natuurlijk correct maar helaas volledig naast de kwestie. In de wilsverklaring wordt in detail omschreven onder welke omstandigheden je euthanasie wil laten toepassen. In het wetsvoorstel staat dat wanneer het om wilsonbekwaamheid gaat, de wensen van de patiënt op een duidelijke en expliciete wijze in de wilsverklaring moeten worden geformuleerd in samenwerking met een arts naar keuze.

De oude politieke cultuur steekt opnieuw de kop op of is bij sommigen misschien nooit echt weggeweest

Dezelfde paternalistische reflex stellen we vast rond het zelfbeschikkingsrecht van de vrouw bij de tegenstanders van de voorstellen tot wijziging van de abortuswet. De oude politieke cultuur steekt opnieuw de kop op of is bij sommigen misschien nooit echt weg geweest. Een kandidaat-partijvoorzitter van de CD&V, Joachim Coens, vindt dat dit niet kan losgekoppeld worden van de toekomstige federale regeringsvorming. Blijkbaar heeft men heimwee naar de periode van vlak na de goedkeuring van de abortuswet in 1990. Sommige politici hebben het moeilijk met een kritische bevolking en de democratische werking van een parlement.

Laat de parlementairen, de verkozenen van het volk, hun taak vervullen. Het debat hoort niet thuis op het niveau van regeringsonderhandelaars en een regering die niet verkozen werd door de bevolking. Laat de parlementsleden de nodige hoorzittingen organiseren en experten horen om achteraf weloverwogen tot een wettelijk kader te komen, waarbinnen artsen zich kunnen bewegen om te voldoen aan de terechte vraag van vele mensen.

Het debat hoort niet thuis op het niveau van regeringsonderhandelaars en een regering die niet verkozen werd door de bevolking

Het staat voor de voorstanders van het recht op euthanasie bij verworven wilsonbekwaamheid buiten kijf dat de huidige dementiezorg en palliatieve zorg volkomen ontoereikend is en dat er dringend bijkomende financiële middelen nodig zijn. Misschien kunnen de tegenstanders van de wetswijziging ook energie steken in het realiseren hiervan. Het gaat erom iedereen de vrijheid te geven om zelf te beslissen over zijn of haar levenseinde en te zorgen dat wie verdere verzorging wenst toegang krijgt tot een optimale palliatieve omkadering.

Wil je de papieren versie van De Geus thuis ontvangen? klik hier voor meer informatie.